Softtech Teknoloji Raporu 2025 – By İşbankası via Tomorrow

1 Eylül 2025

Rapor Özeti:

Softtech 2025 Teknoloji Raporu: Temel Temalar ve Önemli Çıkarımlar

Önsöz

Softtech 2025 Teknoloji Raporu, teknolojinin insan yaşamının ayrılmaz bir parçası olarak geleceği nasıl şekillendirdiğini ve bu dönüşümün her alanda yeni bakış açıları gerektirdiğini vurgulamaktadır. Raporun ana teması “Teknolojik Tekillik” olarak belirlenmiş olup, yapay zekânın insan, doğa ve inovasyonla olan derin ilişkisi incelenmiştir.

Ana Temalar

1. Teknolojik Tekillik: İnsan ve Makinenin Simbiyotik Geleceği

Raporun merkezinde yer alan “Teknolojik Tekillik” kavramı, teknolojik büyümenin kontrol edilemez ve geri döndürülemez hale gelerek insan uygarlığı için öngörülemez sonuçlara yol açtığı varsayımsal bir gelecek noktasını ifade eder. Ray Kurzweil’in 2029’da insan seviyesinde yapay zekâya ulaşılacağını ve 2045 civarında teknolojik tekilliğe erişilebileceğini öngörmesi, bu kavramın önemini artırmaktadır.

Yapay Zekânın Rolü: 2024 yılı, yapay zekânın sadece bir araç olmaktan çıkıp, insan zihninin ve doğasının karmaşıklığını taklit etmeye yaklaştığı bir yıl olarak kayda geçmiştir. Üretken yapay zekânın yükselişi, çevresel sürdürülebilirlikten biyoteknolojiye kadar geniş bir yelpazede etkiler yaratmıştır.
İnsan-Makine İş Birliği: Raporda, yapay zekâ ile simbiyotik bir ilişkinin mümkün olup olmadığı sorusu ele alınmaktadır. Neuralink gibi beyin-bilgisayar arayüzleri ve AlphaFold gibi yapay zekâ araçları, insan ve makine arasında tamamlayıcı bir iş birliğinin ilk adımları olarak görülmektedir. “Teknolojimiz ve makinelerimiz insanlığımızın bir parçasıdır. Onları kendimizi genişletmek için yarattık ve insanlığı benzersiz kılan da budur.” (Ray Kurzweil’den alıntı).
Nobel Kimya Ödülü ve Edebiyat Başarısı: 2024 Nobel Kimya Ödülü’nün protein yapısını tahmin eden AlphaFold’un geliştiricilerine verilmesi ve Japonya’nın prestijli Akutagawa Ödülü’nün yapay zekâ ile ortak yazılan bir romana verilmesi, yapay zekânın hem bilimsel hem de yaratıcı alanlardaki dönüştürücü gücünü göstermektedir.

2. Yapay Zekânın Yaygınlaşması ve İş Hayatına Etkileri

Yapay zekâ, iş ortamında verimlilik artışı, kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimleri ve daha hızlı teşhis gibi alanlarda olumlu sonuçlar doğurmuştur. Ancak bu hızlı dönüşüm, beraberinde iş kayıpları ve “dijital bölünme” gibi riskleri de getirmektedir.

Yapay Zekâ İş Arkadaşları: “Yapay Zekâ İş Arkadaşları”; iş ortamında çalışanların görevlerini daha verimli, hızlı ve akıllıca yerine getirmelerine yardımcı olan yapay zekâ destekli sistemler veya dijital asistanlar anlamına gelir. Gartner raporuna göre 2028’e kadar kurumsal yazılım uygulamalarının %33’ü YZ İş Arkadaşları içerecek ve günlük iş kararlarının en az %15’i bu sanal meslektaşlar tarafından otonom olarak alınacaktır.
Teknolojik İşsizlik: John Maynard Keynes’in 1930’da ortaya attığı “Teknolojik İşsizlik” kavramı, teknolojinin verimlilik artışı sağlarken emeğe yeni kullanım alanları bulma hızının geride kalması durumunu ifade eder. Dünya Ekonomik Forumu’nun 2020 raporuna göre, 2025 yılına kadar 97 milyon yeni iş alanı ortaya çıkarken, 85 milyon iş alanı ortadan kalkacaktır.
Yazılım Geliştirmenin Dönüşümü: Yapay zekâ kod asistanları, kod oluşturma, yeniden düzenleme, birim testi oluşturma, kod tamamlama, açıklama ve dokümantasyon oluşturma gibi görevlerde geliştiricilere yardımcı olarak yazılım geliştirme süreçlerini hızlandırmaktadır. Google CEO’su Sundar Pichai’nin belirttiğine göre, Google’daki tüm yeni kodların dörtte birinden fazlası yapay zekâ tarafından üretilmektedir.
LLM’lerin Etkisi ve Zorlukları: Büyük Dil Modelleri (LLM’ler) bilgiye erişimi kolaylaştırarak ve karmaşık veri analizlerini hızlandırarak birçok sektörde devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Ancak yüksek maliyetli GPU kaynakları, ölçeklenememe, “halüsinasyon” (gerçek dışı bilgi üretme), sürekli yeni modellerin ortaya çıkması ve veri güvenliği gibi zorlukları da barındırmaktadır. IBM araştırmasına göre, yapay zekânın artan önemine rağmen, zaman yönetimi, takım çalışması ve etkili iletişim gibi insani beceriler hala kritik öneme sahiptir. “Yapay zekâ, insan yaşamını her yönüyle dönüştürme potansiyeline sahiptir. Ancak, bu teknolojiyi etik ve sürdürülebilir bir şekilde kullanmak, toplumsal faydayı maksimize etmek için kritik öneme sahiptir.”

3. Sürdürülebilirlik ve Çevresel Etkiler

Teknolojik gelişmelerin çevresel sürdürülebilirlik üzerindeki etkileri, raporun önemli bir diğer odak noktasıdır. Yapay zekânın enerji talebi, karbon emisyonları ve bu sorunlara yönelik çözümler ele alınmaktadır.

Yapay Zekânın Enerji Tüketimi: Yapay zekâ modellerinin eğitimi ve çıkarım aşamaları, büyük miktarda enerji tüketmektedir. GPT-4’ün eğitimi Palo Alto şehrinin bir aylık enerji ihtiyacını karşılayacak düzeyde olup, ChatGPT’nin yıllık enerji tüketimi Finlandiya’nın bir günlük enerji ihtiyacına denktir. 2027’de dünyanın toplam enerji tüketiminde %220’lik bir artış öngörülmektedir.
Küçük Modüler Reaktörler (SMR’ler): Teknoloji şirketleri, artan enerji taleplerini karşılamak için SMR’lere yönelmektedir. Google, Amazon Web Services (AWS) ve Microsoft gibi devler, SMR sağlayıcılarıyla ortaklık kurarak karbon ayak izlerini azaltmayı ve sürdürülebilir enerji çözümleri geliştirmeyi hedeflemektedir. SMR’ler, geleneksel reaktörlere göre daha küçük kapasiteli, fabrikada üretilebilen ve daha kısa kurulum süresine sahip nükleer reaktörlerdir.
Akıllı Şehirler: Akıllı şehirler, teknolojik altyapı, veri analitiği ve vatandaş katılımını bir araya getirerek, daha sürdürülebilir, yaşanabilir ve verimli kentsel ortamlar yaratmayı amaçlamaktadır. Ancak Songdo (Güney Kore), Masdar City (BAE) ve Sidewalk Toronto (Kanada) gibi projeler, sadece teknolojik altyapının yeterli olmadığını, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerektiğini göstermiştir.
Çevresel Sürdürülebilirlik için YZ: Yapay zekâ, enerji verimliliğini artırma, karbon emisyonlarını azaltma, atık yönetimini iyileştirme ve doğal kaynakları koruma gibi alanlarda önemli katkılar sunabilir. Ancak bu uygulamaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için etik yönetişim, coğrafi kapsayıcılık ve finansman zorlukları gibi engellerin aşılması gerekmektedir.

4. Dijital İkizler ve Sanal Dünyaların Entegrasyonu

Dijital ikiz teknolojisi, gerçek dünyadaki varlıkların sanal temsillerini oluşturarak sanal ve fiziksel dünyaların birleşimini sağlamaktadır.

Tanım ve İşlevler: Dijital ikizler, fiziksel bir varlığın, sürecin veya sistemin dijital temsilidir. Gerçek zamanlı veri entegrasyonu, simülasyon, tahmin, optimizasyon, arıza ve bakım öngörüsü gibi işlevlere sahiptir. Gartner raporuna göre 2024 yılına kadar küresel işletmelerin %75’inin dijital ikiz stratejilerine yatırım yapması beklenmektedir.
Uygulama Alanları: Üretim, sağlık, şehir planlama, enerji yönetimi, otomotiv ve ulaşım gibi birçok sektörde dijital ikizler kullanılmaktadır. Örneğin, sağlıkta kişiselleştirilmiş tedavi planlamaları ve nörorehabilitasyon, üretimde verimlilik optimizasyonu, akıllı şehirlerde trafik ve enerji yönetimi sağlanmaktadır.
Siber Güvenlik Riskleri: Dijital ikizler, devasa miktarda veri ile çalıştığı için veri ihlalleri, siber saldırılar, manipülasyon ve zayıf güvenlik protokolleri gibi siber güvenlik riskleri taşımaktadır. Bu risklerin yönetimi için şifreleme, siber güvenlik eğitimleri, yapay zekâ tabanlı güvenlik sistemleri ve düzenli güncellemeler önerilmektedir.

5. Yeni Nesil Bağlantı Teknolojileri: 6G

Geleceğin iletişim altyapısı olan 6G, sadece bağlantı hızını artırmakla kalmayacak, akıllı cihazların ve ağların çevreyle etkileşim biçimlerini yeniden tanımlayacaktır.

6G’nin Özellikleri: 6G, saniyede 1 terabit hızlara ulaşması, milisaniyenin altına düşen gecikme süreleri ve yapay zekâ ile entegre kendi kendini optimize eden ağlar sayesinde endüstriyel otomasyon, holografik iletişim ve gerçek zamanlı sağlık uygulamalarında yeni standartlar belirleyecektir.
Ekonomik Potansiyel ve Zorluklar: Kings Research’ün tahminlerine göre, küresel 6G pazar büyüklüğünün 2031 yılına kadar 59.44 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Ancak Terahertz (THz) spektrumunun kısa menzili, atmosferik emilim ve frekans tahsisi gibi zorluklar, 6G’nin ticari olarak hayata geçmesi önünde engeller teşkil etmektedir.

6. Kuantum Hesaplama ve Yapay Zekâ Etkileşimi

Kuantum hesaplama ve yapay zekâ, birbirlerinin yeteneklerini artırarak inovatif uygulamaların önünü açmaktadır.

Kuantum Destekli YZ: Kuantum bilgisayarların süperpozisyon ve dolanıklık prensiplerinden yararlanılarak, klasik yapay zekânın sınırlamalarını aşmak ve yoğun kaynak tüketen hesaplamaları daha verimli hale getirmek amaçlanmaktadır. Kuantum makine öğrenimi (QML), kuantum sinir ağları (QNN) ve kuantum doğal dil işleme (QNLP) bu alandaki örneklerdir.
Ticari Uygulamalar: Finans sektöründe dolandırıcılık tespiti (Deloitte, HSBC), sağlıkta karaciğer nakillerinde sağlıklı organ tespiti (Terra Quantum) ve zatürre teşhisi (Carnegie Mellon, Maryland Üniversiteleri), ilaç keşfi (Japan Tobacco) ve gaz emisyonu modellemesi gibi alanlarda hibrit kuantum algoritmaları başarılı sonuçlar vermektedir.
YZ Destekli Kuantum Bilgisayarlar: Yapay zekâ, kuantum sistemlerinin karmaşıklığını çözümlemede ve hata düzeltme süreçlerinde kullanılarak kuantum bilgisayarların verimliliğini ve güvenilirliğini artırmaktadır. CSIRO ve Innsbruck Üniversitesi’nin çalışmaları bu alanda önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

7. İnsan Faktörü ve Adaptasyon

Teknolojik dönüşümün getirdiği belirsizlikler karşısında insan faktörünün ve adaptasyon yeteneğinin önemi vurgulanmaktadır.

Değişime Verilen Tepkiler: Galileo Galilei’nin bilimsel gerçeklere karşı aldığı tepkiler veya Swing ve Luddit isyanları gibi tarihi olaylar, insan beyninin değişime karşı gösterdiği iyimser, kötümser ve gerçekçi senaryolar üretme eğilimini göstermektedir.
Adaptasyon Süreci: İnsanlık, avcı-toplayıcı hayattan dijital çağa kadar uzanan uzun yolculukta değişime uyum sağlamayı başarmıştır. “Adaptasyon bir yolculuk. Başarılı bir adaptasyon için organizasyonlardaki yapıların, çalışanların ve liderlerin bu yolculukta kusursuz bir uyum içerisinde ve bir bütün olarak çalışması hayati önem taşıyor.” Adaptasyon için öğren-ölçeklendir yaklaşımı ve “Yolu Belirle, Hazırlan, Dene, Geliştir” döngüsel modeli önerilmektedir.
Liderlik ve Kültür Dönüşümü: Yapay zekâ çağında liderler, sadece strateji belirlemekle kalmayıp, çalışanlarını bu yeni teknolojilere adapte edebilecekleri bir kültür oluşturmalı, onların yaratıcılık ve eleştirel düşünme becerilerini desteklemelidir. “Yapay zekâ teknolojisinin, tıpkı geçmişte ateş, tekerlek, para, makine, elektrik, elektronik, kablolu ve kablosuz iletişim, radyo, televizyon, yarı iletken teknolojiler, bilgisayarlar, internet ve daha birçok teknolojinin etkilediği insan yaşamının bugünden tam olarak da bilemeyeceğimiz bir geleceğe doğru yolculuğunun adını şöyle koymayı uygun buldum: ‘Yaratıcılık, Empati ve Etik Rehberliğinde Yeni Teknoloji Çağının Adı: Yapay Zekâ.’”

Sonuç

Softtech 2025 Teknoloji Raporu, yapay zekânın öncülüğünde yaşanan hızlı teknolojik dönüşümün, insanlığın geleceğini şekillendiren temel bir güç olduğunu ortaya koymaktadır. Bu dönüşümün sunduğu fırsatlardan en iyi şekilde yararlanırken, beraberindeki etik, sosyal ve çevresel risklerin de bilincinde olmak ve bu riskleri yönetmek büyük önem taşımaktadır. İnsan ve yapay zekânın simbiyotik bir ilişkide, birbirini tamamlayarak ilerlemesi, geleceğin daha yaşanabilir, sürdürülebilir ve refah dolu bir dünya olmasının anahtarıdır.